Η Eλληνίδα περφόρμερ Ελίζα Σόρογκα, από τη γνωστή οικογένεια της Κηφισιάς, όχι μόνο για το προσωπικό τους πολιτιστικό έργο αλλά και για τη συμμετοχή τους στα κοινά, κέρδισε το πρώτο βραβείο σύγχρονης τέχνης – Περφόρμανς & Video Art στην 11η Διεθνή Έκθεση ARTE LAGUNA της Βενετίας. Στην έκθεση διαγωνίστηκαν 19 φιναλίστ, οι οποίοι επιλέχθηκαν από συνολικά 347 συμμετοχές από όλο τον κόσμο.
Η 28χρονη καλλιτέχνης, που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο, αναπαράστησε ζωντανά στη Βενετία την περφόρμανς «Γυναίκες σε Αγωνία» (Women in Agony). Την είχε παρουσιάσει πρώτη φορά το 2015 στο Λονδίνο, σε έναν από τους εμπορικότερους δρόμους της Ευρώπης, στην Oxford Circus, όπου 16 γυναίκες ντυμένες ομοιόμορφα, βαδίζουν σε ώρα αιχμής και στο τέλος, όλες μαζί, ουρλιάζουν δυνατά, ανάμεσα στους καταναλωτές.
Με αφορμή λοιπόν το βραβείο της, της ζητήσαμε να καθίσει στο παγκάκι της ΚΗΦΙΣΙΑΣ, που αυτή τη φορά όμως ήταν στο Λονδίνο και συγκεκριμένα έξω από τον αγαπημένο της κήπο-bar «Dalston Eastern Curve Garden».
Η Ελίζα Σόρογκα είναι απόφοιτος των μεταπτυχιακών προγραμμάτων Πολιτισμικές Σπουδές (Πανεπιστήμιο Αθηνών) και Performance Making (Goldsmiths University of London). Έχει διδαχθεί την μέθοδο σωματικού θεάτρου Jacques Lecoq και του Ιαπωνικού χορού Butoh. Η δουλειά της είναι κυρίως site-specific και πραγματεύεται τις αναπαραστάσεις του «ανοίκειου» αλλά και το πώς οι εκφάνσεις της καθημερινής ζωής μετουσιώνονται σε παραστατική τέχνη.
Παραστάσεις της έχουν παρουσιαστεί σε γκαλερί, θέατρα και μουσεία στο Λονδίνο, στο Άμστερνταμ, στην Αθήνα, στο Παρίσι. Οι video art δουλειές της έχουν παρουσιαστεί σε γνωστά πειραματικά φεστιβάλ κινηματογράφου και γκαλερί.
Η Ελίζα είναι καλλιτεχνική διευθύντρια του Site-Specific Performance Art κινήματος Re-Inventing Public Spaces που σκοπό έχει την επανεφεύρεση των δημόσιων χώρων. Είναι μέλος του Young Vic’s Theatre προγράμματος σκηνοθετών, συνεργάζεται με το multidisciplinary artist platform Gesamtatelier και εργάζεται ως μέλος της πολυβραβευμένης ομάδας Geraldine Pilgrim’s Company.
– Υπάρχουν επαγγελματικές ευκαιρίες για έναν νέο καλλιτέχνη στο Λονδίνο;
Το Λονδίνο είναι μια δύσκολη πόλη. Ωστόσο με πείσμα και υπομονή σου δίνει τις κατάλληλες ευκαιρίες να αναδειχθείς και να παράγεις έργο. Όμως σε αυτό το ανταγωνιστικό σχήμα βρίσκονται πάρα πολλοί οπότε το παιχνίδι παίζεται στο ποιος θα επιμείνει αρκετά. Όπως και σε όλα τα επαγγέλματα εξάλλου απλά στο χώρο της τέχνης -επειδή δεν είναι ακριβώς βιοποριστικό- αυτό κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Το κράτος (Arts Council England) χρηματοδοτεί νέες ιδέες και υπάρχουν πολλά φεστιβάλ και καλλιτεχνικές πλατφόρμες που υποστηρίζουν καλλιτεχνικές δράσεις ετησίως, οπότε μπορεί κάποιος να δουλεύει full time μόνο κάνοντας αιτήσεις. Το κυριότερο όμως είναι ότι έχεις πληθώρα παραστάσεων, σεμιναρίων και εκθέσεων που μπορείς να παρακολουθήσεις και σίγουρα είναι μια πόλη που ό,τι φανταστεί ο νους σου θα το βρεις!
– Μπορεί να ζήσει ένας καλλιτέχνης σήμερα από την τέχνη του στην Ευρώπη;
Για την Ευρώπη στο σύνολό της δεν είμαι σε θέση να απαντήσω, για την Αγγλία πιστεύω πως είναι δυνατό, εάν συνδυαστεί με κάτι πιο εφαρμοσμένο πχ. design, illustration κτλ. ή με διδασκαλίες σε σχολεία και πανεπιστήμια. Ο βιοπορισμός που προέρχεται αμιγώς από την τέχνη, είναι ένα πολύ σπάνιο επίτευγμα νομίζω σε κάθε χώρα αλλά όχι και αδύνατο, προϋποθέτει πολύ γερούς κύκλους, συχνή παρουσία στα κατάλληλα μέρη, έξυπνες κινήσεις, σκληρή δουλειά και έναν ιδιαίτερο ελιγμό ανάμεσα στις περιστάσεις. Το σημαντικότερο όλων είναι να προκαλείς συνεχώς την τύχη σου.
– Κερδίσατε το πρώτο βραβείο σε μια διεθνή έκθεση. Πώς μεταφράζεται αυτό για την επαγγελματική σας πορεία;
Αυτό μόνο ο χρόνος θα το απαντήσει καθαρά. Ωστόσο σίγουρα μια διάκριση σου δίνει ένα έναυσμα παραπάνω τόσο σε θέματα αυτοπεποίθησης, αυτοπραγμάτωσης τροφοδοτώντας σε με δύναμη να συνεχίσεις το έργο σου όσο και στα μάτια των πολιτισμικών φορέων που χρηματοδοτούν νέα ρεύματα στην τέχνη. Στην εν λόγο περίπτωση θα συνεχίσω τη σειρά περφόρμανς και το καλλιτεχνικό κίνημα που έχω δημιουργήσει με θέμα «Επ-ανεφευρίσκοντας τους Δημόσιους χώρους» (‘Re-Inventing Public Spaces’) https://re-inventing-public-spaces.tumblr.com/ με μια νέα ιδέα που αυτή τη φορά θα αναζητήσω χρηματοδότηση από το Arts Council England.
– Πόσο σας έχει βοηθήσει στις επιδιώξεις σας το οικογενειακό σας περιβάλλον;
Προφανώς το «σε τι περιβάλλον μεγαλώνεις» περιχαράσσει σε ένα τεράστιο βαθμό την προσωπικότητα και μετέπειτα εξέλιξή σου κυρίως σχετικά με το πως αντιλαμβάνεσαι την πραγματικότητα αλλά και τι ερεθίσματα επιλέγεις να λαμβάνεις από αυτή. Οι γονείς μου, ο θείος μου και οι στενοί μου φίλοι που συναποτελούν οικογένεια για μένα, στάθηκαν δίπλα μου στην πορεία των επιδιώξεων αυτών. Ο πατέρας μου, είναι σινεφίλ και μεγάλος συλλέκτης ταινιών (Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών τμήμα ΜΜΕ και Επικοινωνίας), στην πρώιμη καριέρα του σκηνοθετούσε πειραματικό σινεμά και ντοκιμαντέρ -οπότε έχω μεγαλώσει βλέποντας σινεφίλ ταινίες-, η μαμά μου, συγγραφέας μυθιστορημάτων, ο θείος μου, γνωστός εικαστικός έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξή μου και οι στενές μου φίλες που με υποστήριξαν σε κάθε στιγμή.
– Τι αντίδραση είδατε από τους ανθρώπους που παρακολούθησαν την περφόρμανς.
Η μαγική ενέργεια που προκύπτει από αυτή την παράσταση είναι ότι μετά το ουρλιαχτό, το κοινό σταματά να μιλά και να κινείται και βρισκόμαστε περικυκλωμένοι από εκατοντάδες ανθρώπους στην ακινησία και τη σιωπή. Απόλυτη μαγεία.
Στο Λονδίνο, όταν παρουσιάστηκε σε ώρα αιχμής, εκατοντάδες περαστικοί, καταναλωτές και τουρίστες σταμάτησαν για να ακούσουν το ουρλιαχτό. Οι περισσότεροι έσπευσαν να το καταγράψουν με το smartphone τους. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο Λονδίνο, ένα περιπολικό σταμάτησε και οι αστυνομικοί έβγαζαν selfies με τις «Women in Agony»!
– Τι συναισθήματα εισπράξατε από τις γυναίκες που συμμετείχαν στην περφόρμανς κατά την προετοιμασία, την “παράσταση” και μετά τη βράβευση;
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον ενθουσιασμό των περφόρμερ και το ότι όλες του ανεξαιρέτως (45 σε αριθμό έως τώρα) υποστήριξαν το πρότζεκτ σαν να ήταν δικό τους. Στη Βενετία, ενώ είχα λήξει την πρόβα, οι περφόρμερ συνέχισαν στα Ιταλικά με δική τους πρωτοβουλία γιατί ήθελαν λένε να το κάνουν τέλειο! Τις παρατηρούσα με μεγάλη απορία και περιέργεια.
Όταν πήρα το βραβείο στη Βενετία ήρθαν πάνω μου 15 γυναίκες με φόρα και με έριξαν κάτω!
– Επιθυμήσατε να ήσαστε ανάμεσα στις 16 γυναίκες που ουρλιάζουν στην παρουσίασή σας;
Ιδανικά, το είχα σχεδιάσει ώστε να το συντονίζω απ’έξω και να μην συμμετέχω. Η κύρια οδηγία προς τους περφόρμερ είναι ότι είμαστε όλες ένα σώμα και ενεργοποιούμε την περιφερειακή μας όραση. Αναπνέουμε μαζί και ενεργοποιούμε ενεργειακά το σώμα μας ώστε να επιτρέψουμε την ένωση με όλο το γκρουπ.
Την πρώτη φορά που ήταν και η κινηματογράφησή του, ήμουν σκηνοθέτης διότι έπρεπε να συντονίσω 7 κάμερες με 7 walkie-talkies στο δρόμο. Φώναζα από μακριά «left-right» για να αποκτήσουν κοινό ρυθμό. Ένιωθα υπεύθυνη για την παράδοση ενός άρτιου αποτελέσματος. Ένα «τέρας» με 32 πόδια.
Στη Βενετία και άλλη μια φορά στο Λονδίνο, ήμουν μία από τις γυναίκες. Είναι πολύ δυνατό συναίσθημα και μια ένταση που χτίζεται σταδιακά κατά τη διάρκεια του βαδίσματος και η κορύφωση/κάθαρση με το ουρλιαχτό. Οι περφόρμερς θέλουν πάντοτε κι άλλο – κι άλλο. Το έχουν αγαπήσει πάρα πολύ.
– Θα θέλατε να την παρουσιάσετε στην Ελλάδα, για παράδειγμα στους εμπορικούς δρόμους Κασσαβέτη ή Λεβίδου στην Κηφισιά ή στην Ερμού στο Σύνταγμα; Θεωρείτε ότι οι Έλληνες σήμερα, την περίοδο της κρίσης, θα μπορούσαν να ανταποκριθούν σε ένα μήνυμα για την αστική αλλοτρίωση και τον καταναλωτισμό;
Νομίζω ότι δύο κατάλληλα σημεία για την περφόρμανς αυτή στην Αθήνα θα ήταν η Ερμού και το The Mall Athens σε ώρα αιχμής. Το θέμα με τους ιδιωτικούς χώρους όμως είναι πως απαιτούν ειδικές άδειες και δεν είναι απλό. Οπότε μάλλον θα στρεφόμουν περισσότερο στην Ερμού. Θα περιμένω ώστε να το παρουσιάσω στα πλαίσια ενός φεστιβάλ ώστε να δώσω την ευκαιρία σε ελληνίδες περφόρμερ να ανταμειφτούν κανονικά και με αυτό τον τρόπο να συμβάλλω στην υποστήριξη της ελληνικής σκηνής.
Πού σας άρεσε περισσότερο η παρουσίαση του έργου σας στη Βενετία ή στο Λονδίνο;
Στο Λονδίνο διότι στη Βενετία παρουσιάστηκε εντός του εκθεσιακού χώρου όπου το κοινό είχε παρευρεθεί και περίμενε να δει «τέχνη». Η περφόρμανς όμως είναι σχεδιασμένη για τους τυχαίους περαστικούς που δεν ξέρουν τι είναι αυτό που βλέπουν. Είναι παρέλαση, είναι πορεία, είναι διαφήμιση, είναι τέχνη; Και στην τελική, γιατί να πρέπει να κατηγοριοποιηθεί; Είναι όλα και δεν είναι και τίποτα. Aυτό είναι το ζητούμενο για μένα.
Τι ετοιμάζετε τώρα;
Η επόμενή μου δουλειά θα είναι μια σύμπραξη με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και πρόκειται για ένα δίπτυχο ντοκιμαντέρ/ περφόρμανς με άξονα τη μεταφυσική της γυναικείας ύπαρξης ως φορέα μνήμης και παράδοσης. Ένα πρωτόγνωρο και ανοίκειο κράμα παραδοσιακού και avant-garde.
Το ντοκιμαντέρ (παραγωγής Blonde Audiovisual Productions) κινηματογραφεί τρεις γυναίκες 70+ ετών που ζουν μόνες σε απομακρυσμένες άγριες περιοχές της Ελλάδας.
Το δεύτερο μέρος είναι μια ζωντανή παράσταση γυναικών που τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια σε μουσική διεύθυνση Αλέξανδρου Λαμπρίδη.
– Βρίσκετε στα παγκάκια που έχετε δει ή καθίσει κάποιο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον; Ξεχωρίζετε κάποιο αγαπημένο παγκάκι και γιατί;
Τα παγκάκια τα έχω συνδυάσει για κάποιο λόγο με την εφηβική μου ηλικία. Τα αγαπημένα μου παγκάκια είναι στα πάρκα του Παγκρατίου και Συγγρού όπου μεγάλωσα. Δυστυχώς το Λονδίνο δεν έχει πολλά παγκάκια και αυτό είναι κάτι που μου λείπει διότι εκτός από το ότι χρειάζομαι κάποιες φορές να ψάξω κάτι στην τσάντα μου, είναι και μια ευκαιρία για κάποιου είδους δημόσιας ζωής που έχει εκλείψει στις μέρες μας. Οι πλατείες με τα παγκάκια είναι χαρακτηριστικό των συνοικιών της Ελλάδας με παιδιά που παίζουν μπάλα και άλλους που τρώνε σουβλάκια και παγωτά. Αγαπώ αυτή τη δομή πόλης. Κρίμα που στο Λονδίνο δεν είναι έτσι.
