Επιμέλεια: ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΑΚΟΣ – ΕΡΙΚΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Οι αφορμές για να γράψει κάποιος για την τρομακτική εμπειρία από ένα σεισμό είναι πολλές. Ο πιο πρόσφατος, αυτός της Ζακύνθου, είναι αυτός που ξύπνησε μέσα μου τέτοιες αναμνήσεις. Το να ξυπνάς μεσ’ το μεσοΰπνι νομίζοντας ότι γυρίζει το κεφάλι σου και αυτόματα να κοιτάς αν κουνιέται το φωτιστικό του δωματίου, πιστεύω ότι είναι κάτι που το έχουμε ζήσει σχεδόν σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας. Εδώ στην Αθήνα και πιο συγκεκριμένα στην πόλη μας την Κηφισιά περάσαμε φρικτές στιγμές τον Σεπτέμβρη του ’99 με τον σεισμό των 5,9 Ρίχτερ (κατά κάποια κέντρα αρκετά μεγαλύτερος) που έδωσε το ρήγμα της Πάρνηθας. 143 συνάνθρωποί μας στο Λεκανοπέδιο χάθηκαν σε μια στιγμή και δεκάδες σπίτια έγιναν ρημαδιό. Και ο σεισμός όμως της Ζακύνθου, ξύπνησε πολλούς από εμάς και μας έκανε έντρομους να κοιτάξουμε το φωτιστικό.
Την περασμένη άνοιξη, το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο της Αθήνας με διευθυντή τον Γεράσιμο Χουλιάρα ξεκίνησε την εφαρμογή ενός προγράμματος, με τοποθέτηση εκπαιδευτικών σεισμογράφων σε επιλεγμένα σχολεία όλης της χώρας αλλά και γενικότερα της ανατολικής Μεσογείου, όπου υπάρχει γενικά σεισμική δραστηριότητα.
Μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί 17 σεισμογράφοι στην Ελλάδα, οι οποίοι συνεργάζονται με την Ελληνογερμανική Σχολή Αθηνών και φυσικά το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Στόχος είναι η εξοικείωση των μαθητών με το φαινόμενο αλλά και η καθημερινή καταγραφή σεισμών, όλης της υφηλίου, έτσι ώστε όχι να ξορκίσουμε το κακό αλλά σιγά σιγά να συνειδητοποιήσουμε ότι αποτελεί μέρος της ζωής μας και να μάθουμε τρόπους αντίδρασης αλλά και προφύλαξης.
Η παρακολούθηση του σεισμογράφου σε βάζει μέσα στο γεγονός τη στιγμή που συμβαίνει. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό να βλέπεις την καταγραφή του σεισμού, τη στιγμή που βρίσκεται σε εξέλιξη, ακόμα κι αν συμβαίνει στον αντίποδα της δικής μας ηπείρου και διαφορετικό να ακούς απλά την είδηση ότι κάπου έγινε ένας σεισμός.
Εκπαιδευτικός σεισμογράφος έχει τοποθετηθεί στο 3ο Λύκειο Κηφισιάς στις Αδάμες, ύστερα και από ενέργειες του διευθυντή του Λυκείου, Ηλία Κούτσικου, ο οποίος έχει και ο ίδιος σπουδές σεισμολογίας.
Ο σεισμογράφος αφουγκράζεται κυρίως το ρήγμα της Πάρνηθας, συνδυάζοντας θεωρίες Φυσικής και Μαθηματικών με εφαρμογή στην πράξη. Τα κύματα που εκπέμπονται από μια σεισμική δραστηριότητα, όσο μακριά κι αν είναι κι όσο μικρή κι αν είναι αυτή, μεταφέρονται μέσα από το έδαφος προς όλες τις μεριές, φτάνοντας έτσι στο σημείο που είναι τοποθετημένος ο κάθε σεισμογράφος. Αν ο σεισμός είναι κοντά, τότε φτάνουν πιο γρήγορα αλλά ακόμα και από, κυριολεκτικά, την άλλη άκρη του κόσμου, φτάνουν και πάλι στον κάθε σεισμογράφο με την ανάλογη χρονική καθυστέρηση.
Με δεδομένο λοιπόν ότι διαθέτουμε το δικό μας «σεισμογραφικό κέντρο» στην Κηφισιά, ζητήσαμε από τον κ. Κούτσικο να μας δείξει πώς καταγράφηκαν τα 6,3 Ρίχτερ, από τον σεισμό της Ζακύνθου.
Στις 23 λοιπόν Οκτωβρίου, η συνηθισμένη ευθεία γραμμή, καμιά φορά με μικρές διακυμάνσεις, που δείχνει τη σεισμική δραστηριότητα κάθε μέρας, είχε τόσο μεγάλες και τόσο πυκνές διακυμάνσεις που η οθόνη του υπολογιστή, στην οποία καταγράφεται η δραστηριότητα, είχε μαυρίσει. Η μαύρη οθόνη σε έκανε κατευθείαν να σκεφτείς την αγωνία που έζησαν οι άνθρωποι που βρίσκονταν κοντά στο σημείο που τόσο ταρακούνησε τον σεισμογράφο. Η παρακολούθηση του σεισμογράφου κολλημένου στο έδαφος ευαίσθητου ακόμα και στο τράβηγμα μιας καρέκλας, είναι πράγματι εντυπωσιακή εμπειρία.
Η στατικότητα των σχολείων της Κηφισιάς
στο Δημοτικό Συμβούλιο
Αλλά ας αφήσουμε το εκπαιδευτικό σύστημα να τα βγάλει πέρα μόνο του. Ή καλύτερα να μη το αφήσουμε στην ησυχία του αφού και οι δημοτικοί μας άρχοντες στο Δημοτικό Συμβούλιο της Τετάρτης 31 Οκτωβρίου ασχολήθηκαν με τους σεισμούς. Πιο συγκεκριμένα ο τέως Δήμαρχος, Νίκος Χιωτάκης, μετέφερε στον Δήμαρχο Γιώργο Θωμάκο την αγωνία των γονιών για το αν τα σχολεία της πόλης είναι θωρακισμένα απέναντι σε έναν ενδεχόμενο σεισμό.
Στο παρελθόν, η Ένωση Γονέων Κηφισιάς, μετά και από τη ζημιά που υπέστη το 1ο Δημοτικό Σχολείο της Νέας Ερυθραίας, όπου στα καλά καθούμενα έπεσε ο σοβάς από την οροφή του σχολείου, είχε ζητήσει να περάσουν όλα τα σχολειά της πόλης από αντισεισμικούς ελέγχους. Τότε ο κ. Θωμάκος είχε πει ότι για να γίνει κάτι τέτοιο θα έπρεπε να κλείσουν τα σχολεία για κάποιο διάστημα και προφανώς να γίνουν οι ανάλογες εργασίες, αφού τα περισσότερα σχολεία της Κηφισιάς έχουν τα χρονάκια τους.
Μετά από την επερώτηση του κ. Χιωτάκη ξαναέρχεται το θέμα στην επικαιρότητα. Ο κ. Χιωτάκης ζήτησε να κάνει ο Δήμος αίτηση στον Οργανισμό Αντισεισμικής Προστασίας ώστε να περάσει από τα σχολεία της πόλης και να κάνει έναν προληπτικό έλεγχο. Ο δήμαρχος σημείωσε το αίτημα για διερεύνηση.
Σεισμός στο Μουσείο
Ελπίζουμε η Γη να μας αφήσει για λίγο σε ησυχία. Και τώρα που μιλήσαμε για τη Γη ας πάμε και παραδίπλα από το Δημαρχείο στο κόσμημα της πόλης, το Κέντρο Γαία. Εκεί όπου εδώ και κάποιους μήνες γίνεται «Σεισμός στο Μουσείο» και για την ακρίβεια εκεί όπου ο επισκέπτης μπορεί να μάθει σχεδόν ο,τιδήποτε αφορά τους σεισμούς με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας.
«Τα παιδιά της Αττικής σήμερα δεν έχουν ζήσει σεισμό» μάς ανέφερε η ξεναγός μας Ναυσικά Παπαβλασοπούλου και απορήσαμε. «Είναι δυνατόν να μην γνωρίζει κάποιος που ζει στην Αθήνα τι είναι ο σεισμός; Μας εμείς θυμόμαστε τουλάχιστον δύο μεγάλους». Εκεί συνειδητοποιήσαμε για άλλη μια φορά την ηλικία μας. Ο τελευταίος μεγάλος σεισμός της Αττικής ήταν το 1999. Τότε που οι μαθητές των σχολείων της πόλης μας σίγουρα δεν είχαν γεννηθεί, άρα δεν έχει κουνηθεί ποτέ το έδαφος κάτω από τα πόδια τους, ενόσω βρίσκονται στο σπίτι ή το σχολείο τους. «Στόχος της έκθεσης είναι η εξοικείωση με το φαινόμενο, χωρίς όμως να μας δημιουργεί τρόμο», ανέφερε η κυρία Παπαβλασοπούλου και στην πορεία της ξενάγησης καταλάβαμε τι εννοούσε.
Ένα εντυπωσιακό βίντεο σε μια τεράστια επικλινή οθόνη υποδέχεται τον επισκέπτη όπου νιώθει σαν να βρίσκεται σε ένα δωμάτιο όπου γίνεται σεισμός. Η αίσθηση αυτή βέβαια γίνεται ακόμα πιο έντονη στη συνέχεια αν καθίσει στην καρέκλα της εικονικής πραγματικότητας, όπου ο «έμπειρος» σεισμοπαθής, ενώ τραντάζεται το έδαφος, κοιτάζει τον πολυέλαιο για να διαπιστώσει την ένταση του σεισμού.
Σαν παζλ παρουσιάζονται στο βίντεο οι τεκτονικές πλάκες, παζλ όμως που τα κομμάτια καμιά φορά δεν εφαρμόζουν καλά, απομακρύνονται, πάνε το ένα κάτω από το άλλο ή τρίβονται μεταξύ τους. Στον εκθεσιακό χώρο ο επισκέπτης μπορεί να δει τους καταστροφικότερους καταγεγραμμένους σεισμούς στον ελλαδικό χώρο τον τελευταίο αιώνα, με τον χειρότερο των 8 Ρίχτερ το 1926, στην Ρόδο, σε μια Ελλάδα που βρίσκεται μέσα στις 10 πιο σεισμογενείς χώρες του κόσμου και πρώτη στην Ευρώπη.
Μια μεγάλη οθόνη πιο δίπλα παρουσιάζει τη σεισμική δραστηριότητα σε όλο τον κόσμο, με τις άσπρες κουκκίδες να σηματοδοτούν τη σεισμική δραστηριότητα του μήνα, τις κίτρινες της εβδομάδας και τις πορτοκαλί της ημέρας. Κουκκίδες διασκορπισμένες εκεί που χωρίζονται οι τεκτονικές πλάκες, με κάποιες να ξεφεύγουν από την αναμενόμενη γραμμή, μια και οφείλονται σε σεισμική δραστηριότητα άλλων παραγόντων, όπως ηφαιστειογενείς σεισμούς.
Αφήνοντας τις οθόνες ο επισκέπτης μπορεί να διαπιστώσει τις επιπτώσεις ενός σεισμού σε ψηλά και χαμηλά κτίρια, τα οποία κουνιούνται τοποθετημένα στο «σεισμογενές ράφι». Επιπτώσεις που μειώνονται όταν στα κτίρια έχει προστεθεί η ανάλογη αντισεισμική προστασία, όπως ειδικοί μηχανισμοί στο έδαφος για τα χαμηλά κτίρια και ειδικό εκκρεμές στην οροφή για τα ψηλά.
Η ξενάγηση ολοκληρώνεται με ηλεκτρονικό παιχνίδι όπου ο επισκέπτης καλείται να βάλει σε εφαρμογή όσα έμαθε. Να αφαιρέσει από το δωμάτιό του αντικείμενα που μπορούν να αποβούν επικίνδυνα σε περίπτωση σεισμού, όπως ράφια πάνω από κρεβάτια και να διαπιστώσει τι πρέπει να έχει μια τσάντα έκτακτης ανάγκης, διότι όπως αναφέρεται από την αρχή, δεν υπάρχει κίνδυνος από τον σεισμό αρκεί να υπάρχει σχέδιο για το τι πρέπει να κάνεις σε περίπτωση που συμβεί.
Πολλοί οι μαθητές των Δημοτικών σχολείων που επισκέπτονται την έκθεση με τους δασκάλους τους, λιγότεροι των Γυμνασίων και καθόλου των Λυκείων, ενώ την επόμενη ημέρα από τη δική μας επίσκεψη, στο μουσείο περίμεναν παιδιά του Νηπιαγωγείου, τα οποία είχαν ήδη προετοιμάσει για την επίσκεψη οι δάσκαλοί τους.
