Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή γιορτάζει αυτές τις μέρες στο όμορφο νησί της Πάρου, η εκκλησία που η ιστορία της ίδρυσης της χάνεται μέσα στους αιώνες. Τις τελευταίες μέρες γίνεται πολύς λόγος για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, κάτι που έχει αναστατώσει σχεδόν όλη την χριστιανική και όχι μόνο παγκόσμια κοινότητα. Λίγοι είναι όμως αυτοί που γνωρίζουν ότι η Εκατονταπυλιανή είναι κτισμένη από τους ίδιους αρχιτέκτονες που έκτισαν την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, σε διαταγή του ίδιου αυτοκράτορα του Ιουστινιανού, (527- 565).
Στη θέση της προϋπήρχε ο πρωτοχριστιανικός ναός της Παναγίας της Καταπολιανής, στην οποία προσκύνησε η μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, η Αγία Ελένη, το 326 πηγαίνοντας στους Άγιους Τόπους, στην προσπάθειά της να βρει τονΤίμιο Σταυρό και το βαπτιστήριο του Ναού. Η μικρή αυτή εκκλησία σήμερα έχει αφιερωθεί στον Άγιο Νικόλαο και βρίσκεται δίπλα στην Εκατονταπυλιανή. Η Αγία Ελένη έκανε τάμα να κτίσει στη θέση του μικρού ναού μια μεγαλύτερη εκκλησία αφιερωμένη στη Θεοτόκο. Δεν πρόλαβε όμως αφού απεβίωσε και δύο χρόνια αργότερα το τάμα της ολοκλήρωσε ο Μεγάλος Κωνσταντίνος κτίζοντας τον μεγαλύτερο ναό της Παναγίας, ο οποίος είχε ξύλινη στέγη. Στη συνέχεια ο Ιουστινιανός 200 χρόνια μετά στέλνει τους μηχανικούς του να ολοκληρώσουν το τάμα της Αγίας Ελένης με αποτέλεσμα να κτιστεί ο υπέρλαμπρος Ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής ή Καταπολιανής, στην Παροικιά της Πάρου.
Ο Ναός στο πέρασμα των αιώνων υπέστη πολλές καταστροφές και οι Παριανοί για να μπορέσουν να τον διατηρήσουν έκαναν πολλές επεμβάσεις, οι οποίες άλλαξαν την αρχική του μορφή και από βασιλική με τρούλο την μετέτρεψαν σε μια όμορφη κυκλαδίτικη εκκλησία. Η ματιά όμως του μεγάλου αρχιτέκτονα Αναστάσιου Ορλάντου γύρω στο 1930 που επισκέφτηκε το Ναό ήταν διεισδυτική. Είδε μέσα από τους σοβάδες και τις παρεμβάσεις, τον αρχικό αρχιτεκτονικό πλούτο. Ποιος όμως ήταν αυτός ο μεγάλος αρχιτέκτονας που «άλλαξε» ριζικά τη μορφή της εκκλησίας και της επανέφερε στην αρχική της μορφή;
Στην πόλη μας την Κηφισιά ζει ένας γηγενής κάτοικος της Πάρου που οι γονείς του συμμετείχαν ενεργά στην αναπαλαίωση της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, τον Ανδρέα- Διονύσιο Αλιπράντη. Όταν του αναφέραμε ότι θα βρεθούμε για λίγες μέρες στην Πάρο, μας είπε πως θα ήταν μεγάλη του χαρά να μας ξεναγήσει ο ίδιος και η σύζυγός του η Λάουρα, στο όμορφο χωριό της Μάρπισσας απ’ όπου είναι και καταγωγή του και να μας πει για το πώς απέκτησε η Παναγία η Εκατονταπυλιανή τη σημερινή της μορφή.
Πράγματι μετά την περιήγησή μας στη Μάρπησσα, όπου η οικογένειά του έχει αφήσει έντονα το σημάδι της, καθίσαμε στο δροσερό μπαλκόνι του σπιτιού του λίγο έξω από το χωριό και μας ξετύλιξε την ιστορία. Πώς ο αρχιτέκτονας Αναστάσιου Ορλάντος, κάτοικος και αυτός της Κηφισιάς, «είδε» τον Ιουστινιάνειο ρυθμό της εκκλησίας, πώς έβαλε σκοπό της ζωής του να το φέρει στο φως και πώς η συγκυρία να βρεθεί στον δρόμο ο Δημήτριος Αλιπράντης, πατέρας του Ανδρέα- Διονυσίου, υφυπουργός Οικονομικών επί Κ. Καραμανλή κατά το 1956 -1963, συνέβαλε στο να βρεθούν τα κονδύλια για να μπορέσει να κάνει το όραμα πραγματικότητα.
Πριν λίγα χρόνια ο Ανδρέας- Διονύσιος Αλιπράντης παρουσίασε μία μελέτη για αυτήν τη συγκλονιστική ιστορία, ένα πραγματικά σύγχρονο θαύμα στο χώρο της αρχιτεκτονικής. Μάλιστα πέρυσι αποσπάσματα αυτής της διάλεξης παρουσίασε και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της Κηφισιάς.
Η μελέτη αναφέρεται στην προσωπικότητα και το έργο του διεθνούς κύρους αρχιτέκτονα, αρχαιολόγου, λόγιου Καθηγητή και Ακαδημαϊκού Αναστάσιου Ορλάνδου καθώς και στο όραμά του για την αναπαλαίωση του συγκροτήματος της Εκατονταπυλιανής λόγω των αλλοιώσεων, καταστροφών από σεισμούς, πυρκαγιές, λεηλασίες και άλλα που είχε υποστεί στη διάρκεια των αιώνων, εμπλουτίζοντας την παρουσίαση μέσα από την προσωπική γνωριμία του συγγραφέα μαζί του τη δεκαετία του ‘60.
Εφτά χρόνια διήρκησαν τα έργα της αναπαλαιώσεως της Εκατονταπυλιανής από το 1959 έως το 1965. Την αρχική μορφή του ναού έδωσε ένας μαθητής του πρωτομάστορα της Αγίας Σοφίας, Ιγνάτιου, ο οποίος και αυτός λεγόταν Ιγνάτιος. Ο θρύλος λέει πως σε επίσκεψη του Ιουστινιανού στο νησί ήρθε και ο πρωτομάστορας της Αγίας Σοφίας και βλέποντας την Εκατονταπυλιανή, φθόνησε τον μαθητή του και ζητώντας του να μεταβούν σε κάποιο σημείο ψηλά στον ναό για να δουν κάποια λεπτομέρεια, τον έσπρωξε στο κενό. Ο μαθητής όμως κατάφερε να πιαστεί από το ρούχο του, με αποτέλεσμα να γκρεμιστούν και να σκοτωθούν και οι δύο. Ένας άλλος θρύλος αναφέρει πως η εκκλησία έχει ενενήντα εννέα πύλες και η εκατοστή θα φανερωθεί όταν θα ξαναλειτουργήσει η Αγιά Σοφιά.
Κάθε χρόνο πλήθος κόσμου συρρέει τον 15Αύγουστο στην Πάρο για να προσκυνήσει στον ναό. Ανθοστόλιστη η εκκλησία και στη φετινή γιορτή, μόνο που τα αυστηρότατα φετινά μέτρα για την αποφυγή συνωστισμού λόγω του κορωνοϊού και των κρουσμάτων που υπήρξαν στο νησί, εμπόδισαν τους πιστούς να παρευρεθούν σε αυτήν την υπέρλαμπρη γιορτή. Η εκκλησία όμως παρέμενε ανοιχτή σχεδόν όλο το 24ωρο δίνοντας την ευκαιρία σε όλους να προσκυνήσουν και να ανάψουν ένα κερί.
