Γράφει η Έρικα Αθανασίου
Δύο παράθυρα που επιτρέπουν τη συνάντηση της ελληνικής και της ιταλικής λογοτεχνίας έχουν ανοίξει οι εκδόσεις Historical Quest και ο εκδότης Γιάννης Χρονόπουλος. Σε μια όμορφη ιταλοελληνική βραδιά στον κήπο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, στις αρχές Νοεμβρίου ο διευθυντής του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, Φραντσέσκο Νέρι, αναφέρθηκε στο σημαντικό έργο που πραγματοποιούν οι εκδόσεις, προσθέτοντας ότι η συνεργασία του Μορφωτικού Ινστιτούτου με τις εκδόσεις μόλις ξεκίνησε και θα ακολουθήσουν και άλλα βιβλία και εκδηλώσεις.
Τρία τα είδη μεταφρασμένα έργα του Alessandro Barberro, ενός ιστορικού που θεωρείται σταρ στην Ιταλία και δεν κυκλοφορούσε κανένα έργο του στην Ελλάδα, ενώ οι εκδόσεις αναμένεται να γνωρίσουν στο ελληνικό κοινό όχι μόνο τα έργα του αλλά και τον ίδιο.
Από τα τελευταία βιβλία που κυκλοφόρησαν του Ιταλού Ιστορικού Giampiero Brunelli «Ο πόλεμος στη νεότερη εποχή» και εμείς εξασφαλίσαμε μια μικρή συζήτηση μαζί του.
Συζητώντας με τον Giampiero Brunelli
- Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο σας εκπλήσσεται από την επικαιρότητα και τη διαχρονικότητα ορισμένων θεμάτων, όπως ερωτήματα που σχετίζονται με τους λόγους για τους οποίους διεξάγονται πόλεμοι. Πιστεύετε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ποτέ, αλλά κάνει ομοιοκαταληξία. Αυτή η φράση, που αποδίδεται στον Μαρκ Τουέιν, λέει κάτι βαθύτατα αληθινό: τα ιστορικά γεγονότα δεν επαναλαμβάνονται όπως οι διάφορες αναπαραστάσεις ενός θεατρικού έργου. Έχοντας πει αυτό, ωστόσο, πρέπει να προστεθεί ότι τα γεγονότα, οι διαδικασίες και τα φαινόμενα μπορούν να μελετηθούν συγκριτικά και να εξαχθούν κανονικότητες.
Εγώ ο ίδιος, στο βιβλίο μου Perdere la libertà. Patologia delle istituzioni politiche dai Tiranni di Atene al Novecento [Χάνοντας την ελευθερία. Παθολογία των πολιτικών θεσμών από τους Τυράννους της Αθήνας ως τον 20ο αιώνα] (Marietti 1820, Γένοβα, 2017) αναζήτησα κάποιες «κανονικότητες» στις διαδικασίες που οδήγησαν ορισμένα δημοκρατικά πολιτικά συστήματα να διολισθήσουν σταδιακά προς την αυταρχικότητα ή τη δικτατορία. Και νομίζω ότι επισήμανα περισσότερες από μία. Στο φαινόμενο «πόλεμος» υπάρχουν επίσης «κανονικότητες». Χρειαζόμαστε πάντα στρατούς και στόλους που να συμβαδίζουν τεχνολογικά με την εποχή, άριστη υλικοτεχνική οργάνωση, έγκυρους συλλογικούς ή/και προσωπικούς λόγους για να πολεμήσουμε. Η επιτυχία έρχεται πιο εύκολα όταν μια κρατική οντότητα είναι σε θέση να προετοιμάσει αυτούς τους παράγοντες εκ των προτέρων. Αν, ωστόσο, αναφέρεστε στα σημερινά δραματικά σενάρια -για τα οποία συσσωρεύεται μεγάλη βιβλιογραφία-, αυτά πρέπει πρώτα από όλα να αποτελέσουν αντικείμενο στρατηγικής και πολεμολογικής ανάλυσης. Η νεώτερη ιστορία δεν φαίνεται να έχει πολλά να πει σχετικά. Ένα αποτέλεσμα, ωστόσο, μπορεί να το εγγυηθεί η επιστήμη που υπηρετώ: εννοώ την ιστορική γνώση του ρωσικού και του ουκρανικού κόσμου στη λιγότερο πρόσφατη περίοδο (17ος και 18ος αιώνας), κατά την οποία υφάνθηκαν εκείνα τα πολιτιστικά πλέγματα που σίγουρα επηρεάζουν μέχρι και σήμερα τη σκέψη και τη δράση κορυφαίων πολιτικών παραγόντων. Το να τα αγνοήσουμε θα σήμαινε ότι δεν θα μπορούσαμε να αποκτήσουμε πρόσβαση στον βαθύ αντιληπτικό ορίζοντα των αντιπάλων (και ότι η ειρήνη θα παρέμενε μακρινή, φοβάμαι).
- Ποια προσωπικότητα από αυτές που αναφέρονται στο βιβλίο σας βρίσκετε πιο συναραπαστική και γιατί;
Δεν έχω καμία αμφιβολία για αυτή την απάντηση. Δεν είναι ένας σπουδαίος στρατηγός, ούτε ένας βασιλιάς επικεφαλής των στρατευμάτων του, όπως ο Βασιλιάς Ήλιος (Λουδοβίκος 14ος της Γαλλίας). Είναι ένας στρατιώτης του Τριακονταετούς Πολέμου, ο Πίτερ Χάγκεντορφ, ο οποίος κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ διέσχιζε με τα πόδια τη μισή Ευρώπη (24.000 χιλιόμετρα έχουν υπολογιστεί) κρατούσε σημειωματάρια για να διηγηθεί όσα συνέβαιναν. Βρίσκω την όλη ιστορία πολύ συναρπαστική: η τυχαία ανακάλυψη του χειρογράφου του το 1988, η διαμονή του Πίτερ στην Ιταλία στην αρχή της καριέρας του, οι σημειώσεις του για το τυρί παρμεζάνα, η στράτευσή του με το τελετουργικό του περάσματος υπό τα όπλα, δηλαδή κάτω από λόγχες που κρατούνταν ενωμένες, η μαγική φόρμουλα με την οποία καταριέται τους αντιπάλους, οι διηγήσεις για την οικογένειά του, τις συζύγους και τα παιδιά του, που είχε πάντα μαζί του. Διαβάζοντας αυτά που έγραψε ο Χάγκεντορφ είναι σαν να προσκαλείς έναν στρατιώτη από τον Τριακονταετή Πόλεμο να πιει ένα τσάι στο σαλόνι σου.
«Γιατί στο μεταξύ εκείνη έκανε την εμφάνισή της. Με όλη της τη βαρβαρότητα. Η πανούκλα. Διαλέγει τις διαδρομές της και το κάνει πολύ καλά. Για την ώρα ταξιδεύει με μέση ταχύτητα μισό έως ένα χιλιόμετρο την εβδομάδα. Έχει τρεις δρόμους μπροστά της και τους παίρνει και τους τρεις….. γιατί αυτή η ασθένεια κόλλαγε με την αναπνοή και ακόμα και με την όραση έμοιαζε, και έτσι πέθαιναν και δεν υπήρχε κανένας να τους θάψει είτε για χρήματα είτε από φιλία».
Από το βιβλίο του Amedeo Feniello, «Δαίμονες, άνεμοι & δράκοι, Πώς ο άνθρωπος έμαθε να υπερνικά καταστροφές και κατακλυσμού», εκδόσεις Historical Quest. Γιατί δαίμονες και δράκοι, μπορεί να αλλάζουνε μορφές αλλά παραμένουν διαχρονικά ίδιοι. Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο για το πώς ο άνθρωπος γεμάτο από καταστροφές που έζησε η ανθρωπότητα και κατάφερε να επιβιώσει.
Στη σειρά Tales Quest η Γκέρντα, του Αντριάν Μάτσο, έρχεται με μια ιστορία θάρρους και θάλασσας. Ένα βιβλίο γεμάτο όμορφες εικόνες που αποδίδονται τόσο με λέξεις όσο και με χρώματα. «Λένε πως κάποιος κρέμασε το φεγγάρι πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας έτσι ώστε οι γαλάζιες φάλαινες, οι φάλαινες μπελούγκα, οι φάλαινες φυσητήρες και οι όρκες να μην φοβούνται το σκοτάδι. Γι’ αυτό και οι φάλαινες τραγουδούν από ευγνωμοσύνη τα τραγούδια τους μέσα στο ήσυχο μουρμουρητό της θάλασσας».
Ένας κόσμος γεμάτο φάλαινες, γριές, μεγάλες και μικρές, φάλαινες σε έναν κόσμο που ακόμα και για τις φάλαινες εγκυμονεί κινδύνους.
