Στις μέρες μας, το διαδίκτυο (Internet) είναι μία πλούσια πηγή πληροφοριών και ένα βασικό μέσο κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας. Παρόλα αυτά, η υπερβολική χρήση του διαδικτύου μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις, σε ακαδημαϊκό επίπεδο, αλλά και στην συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου. Οι πιο συνηθισμένες διαδικτυακές συνήθειες είναι: τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι συνομιλίες, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ο ηλεκτρονικός τζόγος, η παρακολούθηση βίντεο και άλλα πολλά.
Η προβληματική χρήση του διαδικτύου μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Οι βασικές συμπεριφορές που συνδέονται με την κατάχρηση του διαδικτύου είναι οι εξής: 1) η παραμονή ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος στο διαδίκτυο (online), 2) αδυναμία μείωσης χρόνου παραμονής στο διαδίκτυο, 3) αισθήματα ανησυχίας και χαμηλής διάθεσης, 4) παραμονή περισσότερης ώρας συνδεδεμένος (online), από αυτή που σκόπευε αρχικά το άτομο να μείνει, 5) ρίσκο να χαθούν φιλίες/ σχέσεις ή εκτός σπιτιού δραστηριότητες, εξαιτίας της μεγάλης παραμονής στο διαδίκτυο, 6) να λέει το άτομο ψέματα ώστε να καλύψει την παρατεταμένη ώρα που πέρασε συνδεδεμένος, 7) να χρησιμοποιεί την χρήση του διαδικτύου ώστε να αποφύγει εσωτερικά αρνητικά συναισθήματα ή τραυματικές εξωτερικές καταστάσεις που του προκαλούν θλίψη και 8) έλλειψη ύπνου/ κόπωση.
Ο εθισμός από το διαδίκτυο συσχετίζεται με: δυσλειτουργικές και προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση, με συμπεριφορές υψηλού-ρίσκου, χαμηλή αυτοπεποίθηση, θυμό, λιγότερες εξωσχολικές δραστηριότητες, συναισθηματικές δυσκολίες, με ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), με χαμηλή διάθεση και άγχος.
Η βιολογία του εγκεφάλου μας δείχνει πως υπεύθυνη για την εθιστική αυτή συμπεριφορά είναι η ντοπαμίνη. Τι είναι όμως η ντοπαμίνη; Η ντοπαμίνη είναι μία οργανική ουσία που σχετίζεται με την αγάπη και την ευχαρίστηση, ενώ είναι εξίσου σημαντική στον έλεγχο του κινητικού συστήματος, στην εκμάθηση και στη μνήμη. Επίσης, η ντοπαμίνη είναι το «σύστημα ανταμοιβής» του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, την στιγμή που φτάνει κάποιος στη λύση ενός γρίφου, ο εγκέφαλός του λέει: “συγχαρητήρια, επέτρεψε μου τώρα να σου δώσω μία τρομερή αίσθηση ευχαρίστησης!”. Αυτή ακριβώς η αύξηση της ντοπαμίνης, μας κάνει να αισθανόμαστε καλά, πολύ καλά!
Η ντοπαμίνη μας κάνει να επιθυμούμε και να αναζητούμε αγαπημένες εμπειρίες που έχουν αποθηκευτεί στο μυαλό μας ως πολύ ευχάριστες. Η υπερβολική χρήση του διαδικτύου κάνει την ντοπαμίνη πρόβλημα, διότι μας ωθεί στην αναζήτηση της διαδικτυακής εμπειρίας, ως μία πολύ ευχαρίστηση δραστηριότητα. Μόλις μπούμε στο διαδίκτυο, μας ανταμείβει επιβραβεύοντας μας αμέσως και έτσι μας κάνει να θέλουμε να μείνουμε ακόμα περισσότερο συνδεδεμένοι με σκοπό να ανταμειφθούμε ξανά και ξανά…
Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που κάνει ακόμα πιο δύσκολο το να σταματήσουμε να «τσεκάρουμε», για παράδειγμα, το κινητό μας για καινούρια μηνύματα, likes κτλ. ή να φαίνεται αδύνατον να σταματήσουμε να παίζουμε το αγαπημένο μας παιχνίδι στον υπολογιστή/ κινητό. Το αίσθημα της ευφορίας που δημιουργεί η ντοπαμίνη είναι τόσο έντονο που μπορεί το άτομο να «χάσει το μυαλό του» για να το επιτύχει. Και κάπως έτσι εμφανίζεται ο εθισμός.
Δυστυχώς η υπερβολική χρήση του διαδικτύου ξεγελά τον εγκέφαλο μας δείχνοντάς του ότι είναι πιο εύκολο και ικανοποιητικό να απορροφούμε έτοιμες εικόνες και πληροφορίες. Επίσης, ότι δεν είναι πλέον απαραίτητο να είμαστε δημιουργικοί ή να χρησιμοποιούμε την φαντασία μας και έτσι οι μύες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την δημιουργικότητα γίνονται αδύναμοι.
Το πρώτο βήμα για την λύση ενός προβλήματος είναι η αναγνώρισή του. Επομένως ο άνθρωπος που θέλει να κάνει κάτι με τις ώρες που περνά στο διαδίκτυο, θα πρέπει καταρχήν να αναγνωρίσει τη χρήση αυτή ως δυσλειτουργική για την καθημερινότητα του. Σκοπός της ψυχοθεραπείας δεν είναι η αποχή από το διαδίκτυο, αλλά η λειτουργική και οριοθετημένη -με μέτρο- χρήση του.
Παράλληλα θα προσπαθήσει να ανακαλύψει όχι μόνο τί του προσφέρει η «εικονική συντροφιά», αλλά και τι προσπαθεί να αποφύγει χρησιμοποιώντας την. Μέσα σε ένα ασφαλές θεραπευτικό κλίμα εμπιστοσύνης, όπου η συζήτηση γίνεται πρόσωπο με πρόσωπο -και όχι εικονικά όπως έχει συνηθίσει- μαθαίνει πώς να επικοινωνεί στον «αληθινό κόσμο», πώς να βελτιώνει τις κοινωνικές του σχέσεις και πώς να εκφράζει όσα κρύβει πίσω από την διαδικτυακή «μάσκα» του.
Μικαέλα Μανδαράκα, MSc
Ψυχοθεραπεύτρια
Associate Member of the American Psychological Association
Λεωφ. Κηφισίας 228, 1ος όροφος, Κηφισιά.
Τ. 2130448089, E. info@psychotherapy-mm.gr, S. www.psychotherapy-mm.gr
Δέχεται κατόπιν ραντεβού
